求真百科歡迎當事人提供第一手真實資料,洗刷冤屈,終結網路霸凌。

變更

前往: 導覽搜尋

菟絲子屬

增加 16,420 位元組, 4 年前
创建页面,内容为“{| class="wikitable" style="float:right; margin: -10px 10px 0 10px; text-align:left" |<center>'''菟絲子屬'''<br><img src="https://live.staticflickr.com/3672/9182…”
{| class="wikitable" style="float:right; margin: -10px 10px 0 10px; text-align:left"
|<center>'''菟絲子屬'''<br><img src="https://live.staticflickr.com/3672/9182642181_1bfbb99f7b_b.jpg" width="250"></center><small>[https://www.flickr.com/photos/wildfun/9182642181 圖片來自flickr]</small>
|}

'''菟絲子屬'''([[学名]]:''Cuscuta''),[[旋花科]]下的一个属,为缠绕、[[寄生]][[草本]]植物。其根與葉退化,由蔓生性的纏繞莖上形成吸器(haustorium) 入侵寄主植物。,菟絲子屬全球約有 100-200 種,於菟絲子屬專論中記載 121 種。台灣的菟絲子屬有 5 個分類群:菟絲子 (又名南方菟絲子;Cuscuta australis R. Br.)、平原菟絲子 (C.campestris Yunck.)、中國菟絲子 (C. chinensisLam.)、台灣菟絲子 (C. japonica Choisy var.formosana (Hayata)Yunck.) 及日本菟絲子 (C.japonica Choisy var. japonica),其中以平原菟絲子分布最廣,遍及台灣全島低海拔地區,特別是沿海地區。菟絲子屬植物一棵植株可連續纏繞寄生多種寄主,有自我寄生及重寄生(hyperparasitism) 現象,雖不具寄主專一性但有選擇性。菟絲子屬分布于全世界[[热带]]至[[温带]]地区<ref>{{cite web|url=http://www.cvh.org.cn/dict/|title=中国种子植物科属词典|work=中国数字植物标本馆|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120411205135/http://www.cvh.org.cn/dict|archivedate=2012-04-11}}</ref><ref name="FOC">[http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=2&taxon_id=108730 Fang (方瑞徵) ''et al''. 1995.],p. 320.</ref>,是一群[[生理学|生理]]構造特別的植物,其組成的[[細胞]]中沒有[[葉綠體]],利用攀緣性的莖攀附在其他植物,並且從接觸[[宿主]]的部位發育為[[特化]]的[[吸器]],進入宿主直達[[韌皮部]],吸取養分維生。

除了作為[[藥用植物|藥用]],其[[寄生]]對[[農業]]及[[生態]]的影響都相當的重要,地位舉足輕重。

== 形態特徵 ==
[[生活型#草本|草本]][[寄生植物]],全株無毛。植株通常呈黃色或紅色。<ref name="FOC" /><ref name="廖1">[http://tai2.ntu.edu.tw/taiwania/abstract.php?id=371 Liao ''et al''. 2000.],台灣共有3種2變種菟絲子植物分布。</ref>

=== [[葉]] ===
退化成極小鱗片或消失。<ref name="FOC" />

=== [[花]] ===
無[[花#花柄|花柄]]或花柄極短,為[[穗狀花序|穗狀]]、[[總狀花序|總狀]]或[[聚繖狀花序|聚繖狀]]叢生。[[花#花部|四數或五數]]。[[苞片]]極小或闕如。[[花萼]]合生,但通常深裂,亦有[[萼片]]分離者。<ref name="FOC" />

[[花冠]]白色、粉紅色或帶有乳色,壺形、管狀、球狀、鈴形,花管基部具毛狀、細齒狀、或膜狀的鱗片<ref name="廖1" />。[[雄蕊]]數目與[[花瓣]]相同,著生在鱗片上方的[[花冠]]上,與花瓣[[花#花部|互生]]<ref name="廖1" />。<ref name="FOC" />

[[子房]]2[[子房#子房室|室]],每室有2枚[[胚珠]]。[[花柱]]1或2,具2個[[柱頭]],球形或長形,有時融合一起<ref name="廖1" />。<ref name="FOC" />

=== 果實 ===
[[蒴果]],但有時為[[果實#肉果|肉質]],[[周裂]]或為不規則狀的開裂。<ref name="FOC" />

===習性===
菟絲子屬植物是專門寄生在[[宿主]]的'''莖'''上之[[寄生植物#分類|全寄生植物]],但它選擇宿主通常不具[[寄生植物#宿主|專一性]],即可能同種的菟絲子會有不同的宿主。各種不同菟絲子的宿主請參見後文'''分類'''段落。

菟絲子不像大部份的寄生於[[宿主]]根部的種類之[[胚乳]]具有足夠的資源([[營養]])可提供發芽之用。菟絲子的[[種子]],雖然可以在掉落土表後維持長達5年的休眠期,但其[[種子]][[胚乳]]裡的養份僅可提供它在萌發後,有6天的時間讓它與宿主建立起連結(生成[[吸器]]進入宿主)<ref name=Scott>Scott, P. 2008. Physiology and behavior of plants: parasitic plants. John Wiley & sons pp. 103–112.</ref>。

[[菟絲子]]於土表上萌發後,其幼[[莖]]在找到[[宿主]]前可成長至68厘米長。它有二種方法可以找到宿主:菟絲子的莖可以"感知"到宿主的"氣味",並朝向宿主生長。科學家取 ([[α-pinene]], [[β-myrcene]], and [[phellandrene|β-phellandrene]])等採自蕃茄植株的化合物,試驗C. ''pentagona''的幼[[莖]],發現,它會朝著這些化合物的方向生長<ref name=Runyon>Runyon, J. Tooker, J. Mescher, M. De Moraes, C. 2009. Parasitic plants in agriculture: Chemical ecology of germination and host-plant location as targets for sustainable control: A review. Sustainable Agriculture Reviews 1. pp. 123-136.</ref>。另外的研究則指出,經由植株附近植物反射的[[光]] ([[光質]]與[[光量]]),菟絲子可以選擇具有高[[醣]]產量的植物,因為這些植物[[葉]]片反射的光會顯示出其中的[[葉綠素]]含量<ref name=Lesica>Lesica, P. 2010. Dodder: Hardly Doddering. Kelseya Newsletter of Montana Native Plant Society. Vol 23. 2, 6</ref>。一旦菟絲子發現了宿主,便會纏繞上宿主的莖。此時其不定根會穿入宿主的莖,發育成特化的[[吸器]]與宿主的[[維管束組織]]產生連結;在其生長過程中,它會產生多個吸器與宿主連結。<ref name=Scott/><ref name=Runyon/><ref name=Lesica/>

==名稱==
'''菟絲子'''的[[属 (生物)|屬名]] ''Cuscuta''源自於阿拉伯語 '''kechout'''<ref name="高">[高明乾等編輯。2006。],火焰草,第69頁。</ref>。

菟絲子 (''Cuscuta chinensis'') 的中文別稱極多,有時植株與供藥用的種子名稱相同,有時則予以區別:
{|
|- valign=top
|
* '''無根草'''<ref name="高" /><ref name="甘1">[甘偉松,1973。第460頁],引《綱目拾遺》卷7:一名吐血絲、無根草。</ref>
* '''無爺藤'''{{Citation needed|time=2011-06-23T09:35:23+00:00}}
* '''藤仔'''{{Citation needed|time=2011-06-23T09:35:23+00:00}}
* '''砂蔓'''{{Citation needed|time=2011-06-23T09:35:23+00:00}}
* '''蟠纏藤'''{{Citation needed|time=2011-06-23T09:35:23+00:00}}
* '''唐'''<ref name="高" />
* '''蒙'''<ref name="高" />
* '''唐蒙'''<ref name="高" />

|
* '''玉女'''<ref name="高" />
* '''兔蘆'''<ref name="高" />
* '''菟縷'''<ref name="高" />
* '''赤網'''<ref name="高" />
* '''菟邱'''<ref name="高" />
* '''菟蔂'''<ref name="高" />
* '''狐絲'''<ref name="高" />
* '''金綫草'''<ref name="高" />

|
* '''野狐絲'''<ref name="高" />
* '''鴞蘿'''<ref name="高" />
* '''復實'''<ref name="高" />
* '''野狐漿草'''<ref name="高" />
* '''無根金絲草'''<ref name="高" />
* '''吐血絲'''<ref name="高" /><ref name="甘1" />
*'''火焰草'''<ref name="高2">[高明乾等編輯。2006。],火焰草,第69頁,引:《本草綱目》卷十八菟絲子:按[[寧獻王]]《庚辛玉冊》云火焰草即菟絲子,陽草也。</ref>
* '''豆虎'''<ref name="甘" />

|}

== 重要性 ==

=== [[中醫]] ===
{{medical}}
可治各種瘡毒、腫毒,又能滋養強壯治黃膽,效用真是不勝枚舉。性味:種子:辛、甘、平。效用:種子:補腎益精,養肝明目,固胎止泄。治腰膝酸痛,遺精,陽痿,早泄,不育,消渴,林濁,遺尿,目昏耳鳴,胎動不安,流產,泄瀉。

===危害===
菟絲子屬植物會寄生在數種[[作物]]上,造成經濟上的損害;對[[寄生植物#宿主|宿主的選擇非專一性]],經常為[[豆科植物]]、[[菊科植物]]<ref name="高" />。

{| class="wikitable" style="float:right; margin: 10px 10px 10px 10px; text-align:left"
|<center><img src="https://img.ltn.com.tw/Upload/news/600/2014/04/19/121.jpg" width="250"></center><small>日本菟絲子纏勒 中寮果樹頻枯死<br>[https://news.ltn.com.tw/news/local/paper/771977 圖片來自自由時報]</small>
|}

== 分類 ==
約100 ~ 170種,有些[[分類學家]]把本[[屬]]植物獨立為一[[科]]'''Cuscutaceae''' Dumort.<ref name="FOC" />。主要分布於[[北美洲]]、[[南美洲]],少數分布在[[歐洲]]、[[亞洲]],其中11種分布於中國<ref name="FOC" />。包括:
* ''Cuscuta americana'' L.
* ''Cuscuta applanata'' Engelm.
* [[杯花菟絲子]]<ref name="FOC" />- ''Cuscuta approximata'' Bab.
* ''Cuscuta attenuata'' Waterfall
* [[南方菟絲子]]<ref name="FOC" /><ref name="廖2">[http://tai2.ntu.edu.tw/taiwania/abstract.php?id=371 Liao ''et al''. 2000.],廖國{女-英}等人稱''Cuscuta australis''為'''菟絲子''',而把''Cuscuta chinensis''稱作'''中國菟絲子'''。</ref>- ''Cuscuta australis'' R. Br.
** 南方菟絲子的宿主主要為草本或灌木的[[豆科植物]]、[[蒿屬]]植物 ([[菊科]])、[[牡荊屬]]植物 ([[馬鞭草科]])<ref name="FOC" />。
** 亦稱作'''澳洲菟絲子'''<ref name="甘">[甘偉松,1973。],澳洲菟絲子、菟絲子、日本菟絲子之介紹列於第460頁。</ref>。
** 本種之[[種子]]充作'''菟絲子''',作[[中藥]]使用<ref name="甘" />。
** 本種在台灣全島分布,且常被鑑定為''Cuscuta chinensis''<ref name="廖2" />。
* ''Cuscuta boldinghii'' Urban
* ''Cuscuta brachycalyx'' (Yuncker) Yuncker
* ''Cuscuta californica'' Hook. & Arn.
* [[原野菟絲子]]<ref name="FOC" />(或稱'''平原菟絲子''')<ref name="廖1" />- ''Cuscuta campestris'' Yuncker
** 這是一個世界廣泛分布的種類,實際上在台灣的[[新記錄種|首次記錄]]為廖國{女英}等 (2000<ref name="廖1" />)發表,而台灣最早的採集記錄是1964年由莊清漳於[[新竹縣|新竹]]海邊鳳崗 (廖作Long-gang)採得。
** 本種產於台灣者常有[[花部]]的變異<ref name="廖2005">[http://tai2.ntu.edu.tw/taiwania/abstract.php?id=455 Liao ''et al''. 2005.]</ref>。
** 原野菟絲子的宿主有:[[蔥科]]的[[青蔥]] (''Allium fistulosum'' L.)<ref name="FOC" />、[[菊科]]的[[艾]]與[[一枝香]]、[[景天科]]的[[栽培植物]][[掌上珠]](或稱寬葉[[落地生根]],''Kalanchoe gastonis-bonnieri'')、[[茜草科]]的[[雞屎藤]]等<ref name="廖2005" />。
* ''Cuscuta cassytoides'' Nees ex Engelm.
* ''Cuscuta ceanothi'' Behr
* ''Cuscuta cephalanthi'' Engelm.
* [[菟絲子]]<ref name="FOC" /><ref name="廖2" />- ''Cuscuta chinensis'' Lam.
** 分布於[[中國]] ([[中国东北地区|东北]]、[[河北]]、[[陝西]]、[[四川]]、[[河南]]、[[山東]]、[[廣東]])、[[韓國]]、[[日本]]<ref name="甘" />。
** 菟絲子的宿主有[[豆科植物]]、[[菊科植物]]、[[蒺藜科植物]]<ref name="FOC" />;台灣的記錄有[[馬鞍藤]] ([[旋花科]])<ref name="廖2005" />。
** 台灣稱<ref name="甘" />'''無根草''',一名'''豆虎''';[[種子]]稱'''菟絲子'''、'''菟絲草'''。
** 東北:種子曬乾,稱'''菟絲子'''、'''菟絲'''、'''吐絲'''、'''絲子'''<ref name="甘" />。
** 種子蒸熟作餅,稱'''兔絲子'''<ref name="甘" />。
* ''Cuscuta compacta'' Juss. ex Choisy
* ''Cuscuta coryli'' Engelm.
* ''Cuscuta cuspidata'' Engelm.
* ''Cuscuta decipiens'' Yuncker
* ''Cuscuta dentatasquamata'' Yuncker
* ''Cuscuta denticulata'' Engelm.
* ''Cuscuta epilinum'' Weihe
* ''Cuscuta epithymum'' (L.) L.
* ''Cuscuta erosa'' Yuncker
* [[歐菟絲子]] (或'''歐洲菟絲子'''<ref name="FOC" />) - ''Cuscuta europaea'' L.
** 宿主為[[豆科植物]]、[[菊科植物]]、[[藜科]]植物、及其他的[[草本植物]]<ref name="FOC" />。
* ''Cuscuta exaltata'' Engelm.
* ''Cuscuta fasciculata'' Yuncker
* [[高大菟絲子]]<ref name="FOC" />- ''Cuscuta gigantea'' Griff.
** 宿主為[[檉柳屬]]植物 ([[檉柳科]])<ref name="FOC" />。
* ''Cuscuta globulosa'' Benth.
* ''Cuscuta glomerata'' Choisy
* ''Cuscuta gronovii'' Willd. ex J.A. Schultes
* ''Cuscuta harperi'' Small
* ''Cuscuta howelliana'' Rubtzoff
* ''Cuscuta indecora'' Choisy
* [[日本菟絲子]]<ref name="廖1" />(或'''金灯藤'''<ref name="FOC" />) - ''Cuscuta japonica'' Choisy,含廣泛分布自[[俄羅斯]]、[[韓國]]、[[日本]]、[[中國]]、至[[越南]]的[[種#變種|原種]] (原[[變種]]),及[[台灣]]的變種[[台灣菟絲子]]<ref name="FOC" /><ref name="廖1" />(''Cuscuta japonica'' var. ''formosana'' (Hayata) Yuncker)
** 分布中國 (東北經陝西、湖北至江蘇)、日本<ref name="甘" />。
** 通稱'''大菟絲子'''<ref name="甘" />。
** 東北:種子曬乾,稱'''菟絲子'''、'''菟絲'''、'''吐絲'''、'''絲子'''<ref name="甘" />。
** 江蘇:秋末採果枝,曬乾,用棒打落種子,稱'''菟絲子'''、'''蘿絲種子'''<ref name="甘" />。
** 台灣菟絲子的[[宿主]]:[[桑科]]的[[榕]]<ref name="廖2005" />。
** 日本菟絲子宿主:[[蕁麻科]]的[[密花苧麻]]<ref name="廖2005" />。
** 為強壯收斂藥<ref name="甘" />。
** 種子含樹脂狀苷<ref name="甘" />。
* ''Cuscuta leptantha'' Engelm.
* [[啤酒花菟絲子]]<ref name="FOC" />- ''Cuscuta lupuliformis'' Krocker
* [[大鱗菟絲子]]<ref name="FOC" />- ''Cuscuta macrolepis'' R. C. Fang & S. H. Huang
* ''Cuscuta megalocarpa'' Rydb.
* ''Cuscuta mitriformis'' Engelm.
* [[單柱菟絲子]]<ref name="FOC" />- ''Cuscuta monogyna'' Vahl
* ''Cuscuta obtusiflora'' Kunth
* ''Cuscuta odontolepis'' Engelm.
* ''Cuscuta pentagona'' Engelm.
* ''Cuscuta plattensis'' A. Nels.
* ''Cuscuta polygonorum'' Engelm.
* ''Cuscuta potosina'' Schaffn.
* [[大花菟絲子]]<ref name="FOC" />- ''Cuscuta reflexa'' Roxb.:二個變種,[[種#變種|原種]]及[[短柱頭菟絲子]] (''Cuscuta reflexa'' var. ''anguina'' (Edgeworth) C. B. Clarke)。
* ''Cuscuta rostrata'' Shuttlw. ex Engelm. & Gray
* ''Cuscuta runyonii'' Yuncker
* ''Cuscuta salina'' Engelm.
* ''Cuscuta sandwichiana'' Choisy
* ''Cuscuta squamata'' Engelm.
* ''Cuscuta suaveolens'' Ser.
* ''Cuscuta suksdorfii'' Yuncker
* ''Cuscuta tuberculata'' Brandeg.
* ''Cuscuta umbellata'' Kunth
* ''Cuscuta vivipara'' T. Beliz, sp. nov. ined.
* ''Cuscuta warneri'' Yuncker

==中國文學==
中國文學裡出現的菟絲常與[[女蘿]](一種[[地衣]],又稱[[松蘿]])等並稱。
* [[古詩十九首]]第八首(節錄)<ref name="古">[http://zh.wikisource.org/wiki/%E5%86%89%E5%86%89%E5%AD%A4%E7%94%9F%E7%AB%B9 《古詩十九首》第八首],在《昭明文選》卷29及《玉臺新詠》卷1皆有收錄,全詩為:「冉冉孤生竹,結根泰山阿。與君為新婚,'''兔絲'''附女蘿。'''兔絲'''生有時,夫婦會有宜,千里遠結婚,悠悠隔山陂。思君令人老,軒車來何遲;傷彼蕙蘭花,含英揚光輝。過時而不采,將隨秋草萎;君亮執高節,賤妾亦何為。」。</ref>:「冉冉孤生竹,結根泰山阿。與君為新婚,'''兔絲'''附女蘿。'''兔絲'''生有時,夫婦會有宜,千里遠結婚,悠悠隔山陂。」但歷代對兔絲、[[女蘿]]及其他相關植物之[[名物學|名物]]探討有不同見解。
* [[唐朝]]詩仙[[李白]]《古意》(節錄):「君為女蘿草,妾作'''菟絲'''花。輕條不自引,為逐春風斜。.....女蘿發馨香,'''菟絲'''斷人腸。枝枝相糾結,葉葉競飄揚。..」<ref name="李">[http://zh.wikisource.org/wiki/%E5%8F%A4%E6%84%8F_%28%E6%9D%8E%E7%99%BD%29 李白《古意》],出自《全唐詩》卷167,原詩為「君為女蘿草,妾作'''菟絲'''花。輕條不自引,為逐春風斜。百丈託遠松,纏綿成一家。誰言會面易,各在青山崖。女蘿發馨香,'''菟絲'''斷人腸。枝枝相糾結,葉葉競飄揚。生子不知根,因誰共芬芳。中巢雙翡翠,上宿紫鴛鴦。若識二草心,海潮亦可量。」。</ref>
* [[唐朝]]詩人[[元稹]]有《'''菟絲'''》詩:「人生莫依倚,依倚事不成。君看'''菟絲'''蔓,依倚榛與荊。荊榛易蒙密,百鳥撩亂鳴。下有狐兔穴,奔走亦縱橫。樵童斫將去,柔蔓與之並。翳薈生可恥,束縛死無名。桂樹月中出,珊瑚石上生。俊鶻度海食,應龍升天行。靈物本特達,不復相纏縈。纏縈竟何者,荊棘與飛莖。」<ref name="元">[http://zh.wikisource.org/wiki/%E8%8F%9F%E7%B5%B2 《'''菟絲'''》]</ref>
* [[瓊瑤]][[小說]]《'''菟絲'''花》,(台北)[[皇冠出版社|皇冠出版]] (1990年)。
== 參考文獻 ==
{{reflist}}
[[Category:410 醫藥總論]]
[[Category:370 植物學總論]]
169
次編輯